تیرپارک چیست؟

به گزارش کامیون نیوز – در حقیقت منظور ما همان محل توقف و پارک کردن وسایل نقلیه سنگین مثل کامیون در راه‌های بین شهری است که مطابق با استانداردهای خاصی احداث خواهد شد. محل پارک و توقف کامیون‌ها به وسیله بخش خصوصی پس از اخذ مجوزهای مربوطه از سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای ساخته و بهره برداری می‌شود. در این توقفگاه‌ها خدمات رفاهی دیگری نیز به مردم عرضه می‌شوند. برای مثال مهمانسرا، هتل، کافی‌شاپ، جایگاه سوخت، سرویس بهداشتی، رستوران، نمازخانه و… از دیگر خدمات رفاهی این توقفگاه‌ها هستند.

طبق صحبت‌های مسئولین مربوطه، سازمان راهداری همواره به دنبال افزایش ایمنی تردد و فراهم نمودن امکانات رفاهی برای رانندگان ناوگان عمومی است. به همین جهت لازم است تا توقفگاه‌هایی در مقیاس‌های مختلف و با در نظر گرفتن جمیع شرایط ساخته شوند. رانندگان ناوگان باری ترانزیتی همواره نیازهای قابل توجهی دارند که با احداث تیرپارک تا حد زیادی به نیازهایشان پاسخ داده می‌شود. سازمان راهداری در پی این است که از ظرفیت‌های موجود استفاده کند. هم‌چنین به دنبال جذب و جلب سرمایه گذار در بخش خصوصی است. افرادی که علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری در اين زمینه هستند، می‌توانند برای کسب مجوزهای لازم اقدام کنند و به سازمان مربوطه مراجعه نمایند.

فواید تیرپارک‌ها و گسترش مجتمع‌های خدماتی رفاهی بین راهی

در این بخش به بررسی فواید احداث تیرپارک‌ها و گسترش مجمتمع‌های خدماتی رفاهی بین راهی می‌پردازیم‌. یکی از مزیت‌های این موضوع تاثیر مثبت این امکانات از نظر اقتصادی است. مجتمع‌های مذکور می‌توانند از طریق عرضه کالا منجر به کاهش هزینه‌های سفر شوند. هم‌چنین باعث می‌شوند تا جاده با محیط طبیعی اطراف خود ادغام و همسان سازی شود. در این مجتمع‌ها می‌توان با ایجاد فضای سبز دامنه‌ی فضای سبز را گسترش داد. بعلاوه نقش مثبتی در بهبود آب و هوای منطقه ایفاء نمود. زمانی که مجتمع‌های رفاهی بین راهی و تیرپارک‌ها به میزان کافی احداث شوند، پناهگاه‌های طبیعی و وحشی کمتر در معرض آسیب قرار می‌گیرند. بنابراین همان‌طور که ملاحظه می‌کنید مزیت احداث توقفگاه‌ها و مراکز رفاهی در ابعاد مختلف مزیت‌های زیادی را به همراه دارد.

نقش سازمان حمل و نقل و پایانه‌های کشور در احداث توقفگاه‌ها

همانطور که پیش از این هم اشاره کردیم، متولی قانونی برنامه ریزی‌های لازم جهت احداث تیرپارک و مجتمع رفاهی بین راهی سازمان حمل و نقل و پایانه‌های کشور است. در واقع سازمان مذکور اقدامات لازم جهت ساخت و بهره برداری از این امکانات را انجام می‌دهد. این سازمان شیوه‌های مختلفی را برای مشارکت بخش عمومی به کار می‌گیرد. سازمان به ارائه مشاوره‌های فنی لازم می‌پردازد. هم‌چنین از بخش غیر دولتی در قالب تسهیلات بانکی حمایت مالی می‌کند. سازمان در مواردی امتیاز سرقفلی برخی عناصر خدماتی مجتمع را واگذار می‌کند یا اجاره می‌دهد. هم‌چنین ممکن است به تملک زمین و احداث برخی عناصر رفاهی بپردازد. یا اینکه برای ساخت سایر عناصر مورد نیاز کار را به بخش‌های خصوصی و غیر دولتی واگذار نماید. موافقت نامه اصولی برای تملک زمین توسط بخش خصوصی و ساخت مجتمع نیز از طرف سازمان صادر می‌شود.

اصول و چارچوب احداث تیرپارک و مجتمع‌های رفاهی بین راهی

در این بخش از مقاله به برخی از اصول و چارچوب احداث تیرپارک و مجتمع‌های رفاهی بین راهی می‌پردازیم. یکی از اصول، اصل وحدت و کثرت است. اصل مذکور دال بر کثرت و هم‌چنین تنوع اجزای سیستم حمل و نقل جاده‌ای می‌باشد. ترکیب این اجزای متنوع در قالب یک مجموعه یکپارچه قرار دارد. در این مجموعه لازم است که اجزا متناسب با اهداف توسعه‌ای یکپارچه شوند و وحدت یابند. اصل بعدی تحول و تکامل است. اصل مذکور اشاره به ارتقاء کمی و کیفی اجزای سیستم دارد. اگر هر یک از اجزای مجموعه نتوانند با شرایط زمانی و تحولات لازم خود را همراه کنند، موجب ناکارایی کل مجموعه خواهند شد. اصل دیگر تعادل و تمایز است. در اصل تعادل و تمایز اجزای یک کل باید رشد و توسعه متوازن داشته باشند. در عین حال قلمرو عملکرد هر یک از اجزای سیستم نیز در محدوده خاصی است.

بررسی سطح و نظام عملکردی تیرپارک‌ها

جا دارد به اختصار راجع به سطح و نظام عملکردی تیرپارک‌ها با همدیگر صحبت کنیم. مجتمع‌های رفاهی و خدماتی سطح ۱ دارای فضای تفکیک شده پارکینگ برای خودروهای سبک و سنگین هستند. هم‌چنین در مساحتی حدود ۴ تا ۱۲ هکتار ساخته می‌شوند. پارکینگ‌های این مجتمع‌ها آسفالت شده است. انواع خدمات رفاهی مختلفی نیز از رستوران گرفته تا خوابگاه در این سطح ارائه می‌شوند. مجتمع‌های رفاهی بین راهی سطح ۲ در جوار اتوبان‌ها و جاده‌های اصلی ساخته می‌شوند‌. این مجتمع‌ها مساحتی حدود ۴ هکتار را نهایتا اشغال می‌کنند. امکانات مجتمع‌های سطح ۲ نسبت به مجتمع‌های سطح ۱ کمتر است. مجتمع‌های رفاهی سطح ۳ دارای امکاناتی مثل جایگاه سوخت، سرویس بهداشتی، بوفه، نمازخانه، تعمیرگاه، فضای سبز و پارکینگ هستند. مساحت مجتمع‌های رفاهی سطح ۳ حداکثر ۲ هکتار است. بعلاوه رانندگان و مسافران خارجی بدون محدودیت می‌توانند در این مناطق توقف کنند. هم‌چنین امکان استفاده از خدمات موجود در این مجتمع‌ها را نیز دارند.

چه معیارهایی برای مکان یابی تیرپارک مناسب هستند؟

معیارهایی جهت مکان یابی تیرپارک و احداث مجتمع‌های خدماتی رفاهی وجود دارند که آن‌ها را معرفی می‌کنیم. یکی از مهم‌ترین معیارهایی که باید مورد توجه قرار گیرد، معیار محیطی است. زمین باید دارای فرم مناسبی بوده و از شیب مورد نیاز برخوردار باشد. هم‌چنین منطقه مورد نظر به آب دسترسی داشته باشد و از گسل، رودخانه، کوه و… دور باشد. زیرا موارد مذکور از مهم‌ترین عوامل بروز خطرات طبیعی هستند. برخی معیارهای فرهنگی و اجتماعی نیز در انتخاب محل تیرپارک و مجتمع‌های رفاهی بین راهی موثر هستند. برای مثال بهتر است این امکانات نیازهای متناسب با حجم جمعیت در محور‌ها و توقفگاه‌ کامیون‌ها را فراهم کنند.

از نظر اقتصادی استفاده از تیرپارک باعث می‌شود تا از تجمع در طول جاده کاسته شود. برای احداث تیرپارک باید به مواردی مثل گردنه، شیب تند و… نیز توجه کرد. تیرپارک‌ها به شکل مربعی یا مستطیلی ساخته می‌شوند و در یک طرف جاده ترانزیت قرار می‌گیرند. غالبا این توقفگاه‌ها به کمک سیم خاردار و دیوار از دور و اطراف خودشان جدا می‌شوند. برای مکان یابی این توقفگاه‌ها در جاده‌های ترانزیت توجه به حجم تردد ترانزیت‌های خارجی اهمیت زیادی دارد. اگر نگاهی به توقفگاه‌های داخل کشور بیندازیم متوجه این موضوع می‌شویم. زیرا تمام توقفگاه‌های داخلی در جاهایی که محل تردد کامیون‌های خارجی زیادی است، احداث شده اند. ایمنی جاده، موانع طبیعی، آب و برق و… نیز در مکان یابی واجد اهمیت زیادی هستند.